Rola selenu w organizmie człowieka Selen to bardzo ważny komponent wchodzący w skład diety. Rola selenu w organizmie człowieka to: ochrona przed infekcjami wirusowymi, synteza DNA, udział w syntezie testosteronu, metabolizowanie hormonów tarczycy. Brak lub zbyt niski poziom selenu dostarczanego z dietą grozi poważnymi problemami Zapotrzebowanie na białko zależy od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, poziom aktywności fizycznej i cel diety. Zwykle zaleca się spożycie 0,8-1,2 g białka na kilogram masy ciała dziennie. Dla osób aktywnych fizycznie i trenujących może to być większa ilość, wynosząca nawet 1,5-2 g na kilogram masy ciała dziennie. Aleksandra Witkowska. Fosfor (P) to anion, którego większość, bo 85% całej zawartości fosforu w organizmie znajduje się w kościach. Ponadto większe ilości fosforu występują w zębach oraz w mięśniach. Badanie fosforu przydatne jest w diagnostyce chorób kości, a jego wartości uzależnione są od wieku. Część odnośników w A teraz - jak obliczyć BMI? Oczywiście najprościej skorzystać z kalkulatora BMI online. W przeciwnym razie, trzeba policzyć wskaźnik BMI "na piechotę". Wskaźnik BMI uzyskuje się dzieląc ciężar ciała w kilogramach przez wzrost w metrach do kwadratu według wzoru: BMI = ciężar ciała w kg/(wzrost w m) 2. Normy BMI. Jaka jest Analiza składu ciała pozwala na określenie proporcji pomiędzy tkanką tłuszczową, tkanką mięśniową, nawodnieniem organizmu oraz zmineralizowaniem kości. Informacje te wykorzystywane są m.in. przez dietetyków oraz trenerów; badaniem chętnie posługują się też lekarze zajmujący się leczeniem otyłości. W tym artykule Wszystkie elementy składu analitycznego wyrażone są w mokrej masie. Oznacza to, że przy oznaczaniu była brana pod uwagę zawarta woda. Jeżeli chcemy porównywać składniki analityczne do norm żywieniowych lub porównać dwie różne karmy to zawartość w mokrej masie jest niemiarodajna, ponieważ wilgotność produktów różni się od siebie, zwłaszcza jeżeli mówimy o zestawieniu Sód – normy. Wartości sodu mieszące się w normach mają bardzo wąską granicę tj. od 135 do 145 mmol/l. Oznacza to, że homeostaza organizmu w bardzo krótkim czasie może zostać zachwiana. Należy codziennie dbać o prawidłową podaż sodu wraz z dietą, aby uniknąć konsekwencji nadmiaru lub niedoboru tego mikroelementu. Stale odtwarzają zużyte elementy komórek, wchodzą w skład różnych wydzielin komórkowych, a w dzieciństwie i okresie dojrzewania budują nowe komórki, umożliwiając wzrost i rozwój organizmu. Ponadto mogą być wykorzystywane jako składnik energetyczny, ale dzieje się to rzadko (np. w czasie głodu) i prowadzi m.in. do zaniku 1. Pomagają leczyć zaburzenia erekcji. Zaburzenia erekcji to niezdolność do osiągnięcia lub utrzymania erekcji niezbędnej do współżycia. L-cytrulina jest aminokwasem, który może pomóc w leczeniu zaburzeń erekcji poprzez zwiększenie produkcji tlenku azotu. Tlenek azotu jest potrzebny do rozluźnienia mięśni prącia. Mięśnie – 75 % wody. Wątroba – 71 % wody. Skóra – 64 % wody. Specjaliści zgodnie twierdzą, że żaden, nawet najdroższy kosmetyk nawilżający nie przyniesie tak spektakularnych i długotrwałych efektów jak dobre nawodnienie komórek ciała. Już po 2 tygodniach picia 8 szklanek wody dziennie możemy zauważyć wyraźne zmiany! 6hoj. Makroskładniki – najważniejsze informacjeBiałkoWęglowodanyTłuszczeJak obliczyć makroskładniki w diecie? Czy zastanawiałeś się kiedyś, co każdego dnia ląduje na Twoim talerzu? Przyjrzyj się swoim posiłkom. Prawdopodobnie znajdziesz w nich źródła białka, tłuszczów i węglowodanów, czyli makroskładników. Ich jakość oraz zachowanie właściwych proporcji są kluczem do zdrowej, odpowiednio zbilansowanej diety. Z tego artykułu dowiesz się, czym są makroskładniki w diecie i jak układać jadłospis, aby każdego dnia jeść pożywnie, zdrowo i smacznie. Makroskładniki – najważniejsze informacje Makroskładniki (zwane również makroelementami, składnikami odżywczymi i składnikami pokarmowymi) to związki zbudowane między innymi z wodoru, węgla, azotu, sodu, tlenu, fosforu, siarki, wapnia, chloru i magnezu. Do najważniejszych makroskładników w diecie należą: białka, tłuszcze i węglowodany. Makroskładniki odgrywają w organizmie wiele ważnych ról i są niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Czym różnią się makroskładniki od mikroskładników? Mikroskładniki to pierwiastki, takie jak: chrom, selen, fluor, mangan, jod, miedź, cynk i żelazo. W żywności występują w śladowych ilościach, jednak (podobnie jak makroskładniki) są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Mikroskładniki pełnią głównie funkcje regulujące i wspierające. Potocznie mianem „mikroskładników” określa się witaminy i składniki mineralne, których źródła również powinny być obecne w codziennej diecie. Poszczególne makroskładniki różnią się budową chemiczną i spełniają inne funkcje w organizmie. Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje o białkach, tłuszczach i węglowodanach oraz ich główne źródła w produktach spożywczych. Białko Białka są podstawowym budulcem wszystkich komórek i tkanek. Składają się z pojedynczych aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi. Aminokwasy te zbudowane są z pierwiastków, takich jak węgiel, wodór, tlen, azot, siarka i fosfor. Wyróżniamy aminokwasy egzogenne i endogenne. Mianem „aminokwasów egzogennych” określamy te związki, których organizm nie potrafi sam wytworzyć, więc trzeba je dostarczać wraz z pożywieniem. Aminokwasy endogenne to związki, które organizm potrafi wytworzyć w ilości całkowicie pokrywającej zapotrzebowanie oraz aminokwasy, które są niezbędne w określonych warunkach fizjologicznych/patologicznych. Rozróżnienie aminokwasów na endogenne i egzogenne jest niezbędne do zrozumienia pojęć „białko pełnowartościowe” i „białko niepełnowartościowe”. Białko pełnowartościowe dostarcza organizmowi niezbędnych aminokwasów w odpowiedniej ilości. Z kolei białko niepełnowartościowe nie zawiera wszystkich niezbędnych aminokwasów lub dostarcza je jedynie w małych ilościach. Z punktu widzenia potrzeb ludzkiego organizmu najwłaściwszą zawartością poszczególnych aminokwasów charakteryzuje się białko wzorcowe. Źródłem białka wzorcowego jest białko kurze. Najważniejsze funkcje białka w organizmie: budowa tkanki kostnej i masy mięśniowej, udział w procesach skurczu mięśni, przyspieszanie procesów gojenia się ran, udział w syntezie hormonów, regulacja metabolizmu, białka wspierają pracę układu odpornościowego (białko wchodzi w skład ciał odpornościowych). W żywności białka dzielimy na roślinne i zwierzęce. Białko roślinne Biorąc pod uwagę udział aminokwasów, białko roślinne jest białkiem niepełnowartościowym. Nie oznacza to jednak, że trzeba go unikać w codziennym jadłospisie. Wręcz przeciwnie. Roślinne produkty białkowe są ważną częścią każdej diety, szczególnie wegańskiej i wegetariańskiej. Główne źródła białka roślinnego w diecie: rośliny strączkowe, produkty sojowe, zboża i kasze, nasiona, pestki, orzechy, niektóre zielone warzywa, odżywki białkowe wegetariańskie/wegańskie. Białko zwierzęce Białko zwierzęce to białko pełnowartościowe, zawierające aminokwasy egzogenne w odpowiedniej ilości. Dzięki temu białka pochodzenia zwierzęcego lepiej się trawią i są ważnym elementem diety na masę mięśniową. Główne źródła białka zwierzęcego w diecie: mięso, ryby i owoce morza, mleko i produkty mleczne, takie jak: mleko krowie, jogurt (wysokobiałkowy skyr), maślanka, kefir, sery, jajka. Węglowodany Węglowodany to kolejne ważne składniki odżywcze. Węglowodany stanowią główne źródło energii. Węglowodany w organizmie zostają rozłożone do cząstek glukozy. Glukoza zostaje zużyta w celach energetycznych (praca mięśni, oddychanie i inne procesy życiowe) oraz odkładana w mięśniach w postaci glikogenu (jest to szczególnie ważne podczas wzmożonej aktywności fizycznej). Węglowodany stanowią także podstawowe elementy strukturalne kwasów DNA i RNA oraz, wraz z białkami i tłuszczami, wchodzą w skład struktur komórkowych. Najważniejsze funkcje węglowodanów w naszym organizmie: podstawowe źródło energii, węglowodany są niezbędne, aby mięśnie mogły poprawnie funkcjonować, węglowodany mają wpływ na prawidłową pracę mózgu, zapewniają lepszą koncentrację, usprawniają procesy zapamiętywania, produkty węglowodanowe zawierają błonnik, który korzystnie wpływa na działanie układu pokarmowego, a w szczególności na pracę jelit. Węglowodany dzielimy na proste i złożone. Węglowodany proste Cukry proste (monosacharydy) zbudowane są z węgla, tlenu i wodoru. W niektórych produktach spożywczych występują naturalnie, a w innych stanowią cukry dodane (dotyczy to zwłaszcza żywności wysoko przetworzonej). Ze względu na pochodzenie i funkcje węglowodany proste dzielimy na cztery grupy: Glukoza, czyli cukier podstawowy. Fruktoza – znajduje się głównie w owocach. Galaktoza – jest składnikiem laktozy. Mannoza – tworzy się z niej gumy roślinne. Węglowodany proste spożywane w nadmiarze mogą być szkodliwe dla organizmu. Przez swoją budowę są bardzo szybko wchłaniane i gwałtownie podnoszą poziom glukozy we krwi. Źródłem węglowodanów prostych w diecie są między innymi: owoce, miód, słodkie i słone przekąski, wyroby cukiernicze, dżemy, płatki śniadaniowe, żywność wysoko przetworzona, w tym fast-food, słodzone soki oraz napoje (niegazowane i gazowane). Węglowodany złożone Węglowodany złożone powstają z połączenia cukrów prostych w łańcuchy. W ten sposób tworzą się disacharydy (dwucukry), do których należą między innymi laktoza i sacharoza. Jeśli w skład węglowodanów złożonych wchodzi od 3 do 10 cukrów, taki związek nazywamy oligosacharydem. Gdy elementów jest jeszcze więcej, wtedy mowa o polisacharydzie. Węglowodany złożone trawią się o wiele wolniej niż cukry proste. Dzieje się tak dlatego, że organizm musi w pierwszej kolejności rozbić je na mniejsze części, a dopiero później przyswoić. Dzięki temu, że cukry złożone dłużej się trawią, są lepszym źródłem energii. Poza tym węglowodany złożone są dobrym źródłem błonnika, który korzystnie wpływa na procesy trawienne: daje uczucie sytości na długi czas, reguluje pracę jelit oraz konsystencję stolca. Źródłem węglowodanów złożonych w diecie są głównie: pieczywo żytnie oraz pełnoziarniste, płatki owsiane, żytnie, gryczane, orkiszowe, ryż brązowy, grube kasze, pełnoziarnisty makaron, niektóre warzywa i strączki. Tłuszcze W zbilansowanej diecie nie może zabraknąć również tłuszczów. Tłuszcze to zapasowy i skondensowany materiał energetyczny. Główny podział tłuszczów obejmuje tłuszcze nasycone i nienasycone. Zbilansowana dieta powinna uwzględniać wyższą podaż tłuszczów nienasyconych. To właśnie ten rodzaj kwasów tłuszczowych najbardziej wspiera pracę organizmu. Główne funkcje tłuszczów w organizmie: tłuszcz jest drugim źródłem energii organizmu, tłuszcze są nośnikiem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K), wspierają układ nerwowy, pracę mózgu i koncentrację, sprzyjają szybszej regeneracji, pomagają regulować temperaturę ciała, zdrowe tłuszcze (nienasycone) obniżają poziom „złego” cholesterolu we krwi. Tłuszcze nienasycone Tłuszcze nienasycone (inaczej kwasy wielonienasycone lub kwasy omega) to makroskładniki, które powinny być obecne w każdej zdrowej diecie. Ich spożycie ma korzystny wpływ na pracę całego organizmu, a w szczególności na układ odpornościowy, nerwowy i krwionośny. Źródłami zdrowego tłuszczu są przede wszystkim tłuste ryby morskie oraz niektóre produkty pochodzenia roślinnego. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega – główne źródła w diecie: tłuste ryby, oleje roślinne – spore ilości kwasów omega znajdują się między innymi w oleju rzepakowym oraz oliwie z oliwek, nasiona, pestki, orzechy, kiełki, owoce morza, awokado, algi morskie i oleje z alg, tran i suplementy diety. Tłuszcze nasycone Tłuszcze nasycone występują głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Ilość tłuszczu zwierzęcego w diecie powinna być ograniczona. Zbyt wysoka podaż tłuszczów nasyconych może powodować wzrost „złego” cholesterolu we krwi i zwiększać ryzyko chorób układu krążenia. Tłuszcze nasycone – główne źródła w diecie: tłuste mięsa i wędliny, masło, smalec, olej kokosowy i palmowy, tłuste mleko, sery, śmietana. Tłuszcze trans Tłuszcze trans to podgrupa kwasów nienasyconych. Mają one taki sam skład chemiczny jak pozostałe kwasy tłuszczowe nienasycone, jednak różnią się kształtem. Ta różnica zmienia ich metabolizm w organizmie. Tłuszcze trans znajdują się przede wszystkim w produktach wysoko przetworzonych. Główne źródła tłuszczu trans w żywności: margaryna, żywność wysoko przetworzona, fast-food, sklepowe słodycze, tłuste mięsa i przetwory mięsne. Jak obliczyć makroskładniki w diecie? Podstawowe składniki odżywcze, czyli białka, tłuszcze i węglowodany powinny być częścią każdej odpowiednio zbilansowanej diety. Zastanawiasz się, jak obliczyć makroskładniki, aby ułożyć zdrowy i pożywny jadłospis? Dzienne zapotrzebowanie zarówno na kalorie, jak i makroskładniki, jest kwestią indywidualną. Każdy organizm jest inny i ma różne potrzeby. Obliczenie dziennego zapotrzebowania energetycznego Na początek warto obliczyć swoje dzienne zapotrzebowanie energetyczne. Zapotrzebowanie kaloryczne to liczba kalorii, jakiej potrzebuje nasz organizm, aby prawidłowo funkcjonować. Wartość dziennego zapotrzebowania energetycznego jest kwestią indywidualną i zależy między innymi od: aktualnej masy ciała i wzrostu, wieku, płci, poziomu aktywności fizycznej, trybu pracy i stylu życia, ogólnego stanu zdrowia. Zapotrzebowanie kaloryczne obliczysz łatwo za pomocą internetowych narzędzi. Jednym z nich jest kalkulator kalorii dostępny na stronie Maczfit. Proporcje makroskładników Przyjmuje się, że rozkład makroskładników w codziennym jadłospisie zdrowego, dorosłego człowieka wygląda następująco: ilość białka – 15-25% energii z diety, ilość tłuszczu – 20-35%, ilość węglowodanów – 45-60%. Jak najprościej obliczyć makroskładniki? Wyliczając ich udział procentowy na podstawie tego, co wskazuje dzienne zapotrzebowanie energetyczne. Czasami jednak ilość makroskładników wymaga zwiększenia. Zwiększony udział białka Ilość białka w typowym jadłospisie to od 15-25% energii. Zwiększone zapotrzebowanie na białko występuje jednak w okresie intensywnego wzrostu dzieci i młodzieży, w trakcie ciąży i karmienia piersią oraz podczas dużego wysiłku fizycznego. Zwiększony udział węglowodanów Zapotrzebowanie na kolejny z makroskładników, czyli węglowodany, wzrasta szczególnie przy intensywnym wysiłku. Poza tym wyższa podaż węglowodanów złożonych jest ważnym elementem diety z nadwyżką kaloryczną. Przekąski węglowodanowe stosowane bezpośrednio po treningu mają doskonały wpływ na uzupełnienie niedoborów glikogenu w komórkach mięśniowych. Dzienne zapotrzebowanie u osób trenujących waha się pomiędzy 4-12 g na kilogram masy ciała. Zwiększony udział tłuszczów Tłuszcz to kolejny ważny makroskładnik. Jego podaż zależy od kilku czynników, między innymi wieku, poziomu aktywności fizycznej i aktualnej masy ciała. Jak obliczyć makroskładniki na redukcji? Dieta redukcyjna to inaczej redukcja tkanki tłuszczowej oparta na deficycie kalorycznym. Z kolei deficyt kaloryczny to stan, w którym organizm spala więcej kalorii, niż przyjmuje z pożywieniem. Oznacza to, że proporcje białek, tłuszczów i węglowodanów pozostają bez zmian, zmienia się jedynie ilość kalorii (zapotrzebowanie energetyczne minus deficyt kaloryczny). Jak obliczyć makroskładniki w jadłospisie z nadwyżką kaloryczną? W przeciwieństwie do diety redukcyjnej dieta na wzrost masy mięśniowej oparta jest na nadwyżce kalorycznej. W tym przypadku organizm przyjmuje więcej kalorii, niż spala, aby zminimalizować ryzyko niedowagi i zbudować mięśnie. W dietach na masę często zwiększa się udział białka na kilogram masy ciała, gdyż to białko jest podstawowym budulcem organizmu. Zarówno wartość nadwyżki i deficytu, jak i dokładne proporcje składników odżywczych warto skonsultować z dietetykiem. Makroskładniki są ściśle związane z pracą organizmu. Źle ułożona dieta może prowadzić do niedoborów pokarmowych i problemów ze zdrowiem. Małgorzta Brzezińska Absolwentka dietetyki na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Doświadczenie zdobywała w warszawskich żłobkach, przedszkolach i szkołach, a także prowadząc warsztaty edukacyjne dla dzieci, młodzieży i dorosłych. W Maczfit odpowiada za prace działu Dietetyki i spójność wszystkich diet z oferty. Prywatnie miłośniczka śródziemnomorskich smaków. Zobacz kolejny artykuł Fot.: KatarzynaBialasiewicz / Getty Images Zawartość tłuszczu w organizmie może być fizjologiczna, czyli należna, lub nadmiarowa, czyli ponadfizjologiczna. Poziom tkanki tłuszczowej stanowi jeden z najważniejszych wskaźników służących do oceny postępów treningowych. Metod do obliczania jego zawartości w organizmie jest wiele. Obecność tłuszczu w organizmie jest niezbędna do jego prawidłowego funkcjonowania. Jednakże, ponieważ otyłość stała się epidemią XXI w., w ostatnich latach naukowcy zaczęli poświęcać więcej uwagi tkance tłuszczowej. Dlatego coraz częściej wykonywanym badaniem jest analiza składu ciała, w tym zawartości tłuszczu w organizmie. Do obliczeń używa się zazwyczaj wyspecjalizowanych urządzeń, ale istnieją także proste domowe sposoby. Zawartość tłuszczu w organizmie Ludzkie ciało zbudowane jest z 3 zasadniczych komponentów: tkanki tłuszczowej, tkanki mięśniowej i wody. Badania oceny składu ciała rozpoczęły się w XIX w., a ich inicjatorem był Claude Bernard. Zawartość tłuszczu w organizmie stanowi jeden z najbardziej wartościowych wskaźników służących do oceny postępów treningowych. Odchudzanie polega przecież na utracie tkanki tłuszczowej. Ponadto jest to podstawowy wyznacznik przy ustalaniu kaloryczności i planowaniu diety. Należy pamiętać, że kobiety mają naturalnie wyższy poziom tkanki tłuszczowej niż mężczyźni. Dodatkowo jej zawartość w organizmie zmienia się wraz z wiekiem. Zobacz film: Jak obliczyć BMI? Źródło: Bez skazy Jak zmierzyć zawartość tłuszczu w organizmie? Do obliczenia zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie używa się zazwyczaj wyspecjalizowanych urządzeń. Najbardziej popularna jest analiza impedancji bioelektrycznej (ang. bioelectrical impedance analysis, BIA). Jest to wiarygodny, nieinwazyjny, bezpieczny i skuteczny sposób badania składu ciała. Badany staje na specjalistyczną wagę diagnostyczną zawierającą na swojej platformie elektrody, które uwalniają sygnał elektryczny o niskim natężeniu. Podczas pomiaru przez ciało przechodzi impuls elektryczny i na podstawie oporu poszczególnych tkanek zostaje wyliczona kompozycja ciała. Mierzy całkowitą (ang. total body water, TBW), wewnątrzkomórkową (ang. intra-cellular body water, ICW) i zewnątrzkomórkową (ang. extracellular body water, ECW) ilość wody w organizmie, komórkową masę ciała (ang. body cell mass, BCM), a w konsekwencji tkankę tłuszczową (ang. body fat mass, FM) i mięśniową (ang. fat-free body mass, FFM). Podczas badania mierzona jest także masa kostna, dzięki czemu można wykryć zmiany w mineralizacji kości, a tym samym określić ryzyko wystąpienia osteoporozy. Inną bardzo prostą, tanią i dość wiarygodną metodą pomiaru tkanki tłuszczowej jest badanie grubości fałdu skórnego z wykorzystaniem tzw. fałdomierza. Pomiaru dokonuje się w 3 miejscach. U kobiet mierzy się: triceps (w linii pionowej, z tyłu, pośrodku długości ramienia), biodro (w linii skośnej, nad grzebieniem biodrowym) i udo (w linii pionowej, w przedniej części, pośrodku długości uda). U mężczyzn mierzy się: klatkę piersiową (w linii skośnej, w połowie wysokości między brodawką a pachą), brzuch (w linii pionowej, 2 cm w bok od pępka) i udo (w linii pionowej, w przedniej części, pośrodku długości uda). Uzyskane wyniki sumuje się i wstawia do tabeli, z której odczytuje się poziom tkanki tłuszczowej osobno dla kobiet i mężczyzn. Polecamy: Dieta redukcyjna dla kobiet, czyli jak pozbyć się tkanki tłuszczowej i wyrzeźbić swoje ciało? Zasady, produkty wskazane i przeciwwskazane. Jadłospis w diecie redukcyjnej Jak obliczyć zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie domowymi sposobami? Badanie zawartości tłuszczu w organizmie można przeprowadzić także w warunkach domowych. Można skorzystać ze specjalnego wzoru, który bardzo dokładnie ocenia zawartość tłuszczu (przewidywany błąd pomiaru wynosi 1–2%). Do obliczania zawartości tłuszczu w organizmie potrzebne będą kalkulator i linijka. Należy przyjąć wyprostowaną postawę ciała i między wyprostowany palec wskazujący a kciuk schwytać skórę z tkanką tłuszczową nad prawą kością biodrową, na wysokości pępka. Za pomocą linijki mierzy się rozstaw palców. Uzyskaną wartość, czyli X, przelicza się na milimetry i podstawia do poniższego wzoru. procentowa zawartość tłuszczu u płci żeńskiej = 1,223*X – 0,0134*X2 + 0,124*wiek + 6,07 procentowa zawartość tłuszczu u płci męskiej = 1,378*X – 0,0174*X2 + 0,213*wiek – 5,84 Przykładowo u kobiety w wieku 26 lat, o masie ciała 60 kg i grubości fałdu skórnego 27 mm procentowa zawartość tłuszczu w organizmie będzie wynosić 32,5, ponieważ: 1,223*27 - 0,0134*272 + 0,124*26 + 6,07 = 32,5 Przykładowo u mężczyzny w wieku 30 lat, o masie ciała 100 kg i grubości fałdu skórnego 20 mm procentowa zawartość tłuszczu w organizmie będzie wynosić 21, ponieważ: 1,378*20 – 0,0174*202+ 0,213*30 – 5,84 = 21,15 Zawartość tłuszczu w organizmie – kalkulator internetowy Zawartość tłuszczu w organizmie można zmierzyć przy użyciu kalkulatora internetowego, który dokona obliczeń po wypełnieniu pól dotyczących wieku, płci, wzrostu, obwodu szyi, pasa i bioder. Wynik przekłada się na wartości podane w tabeli z normami poziomu tkanki tłuszczowej dla kobiet i mężczyzn. Pomiary obwodów poszczególnych partii ciała należy wykonać w pozycji stojącej z opuszczonymi rękami, z dokładnością do 0,5 cm. Kalkulator korzysta ze wzoru opracowanego przez marynarkę wojenną Stanów Zjednoczonych. Przewidywany błąd pomiaru wynosi około 3%. Ile wynosi prawidłowa zawartość tłuszczu w organizmie? Poniżej przedstawiono normę zawartości tłuszczu w organizmie dla kobiet i mężczyzn, w zależności od wieku. Wiek Kobiety Mężczyźni 19–24 22,1–25,0 14,9–19,0 25–29 22,0–25,4 16,5–20,3 30–34 22,7–26,4 18,0–21,5 35–39 24,0–27,7 19,4–22,6 40–44 25,6–29,3 20,5–23,6 45–49 27,3–30,9 21,5–24,5 50–54 29,7–33,1 22,7–25,6 55–59 30,7–34,0 23,2–26,2 >60 31,0–34,4 23,5–26,7 Bibliografia: 1. Lewitt A., Mądro E., Krupienicz A., Podstawy teoretyczne i zastosowania analizy impedancji bioelektrycznej (BIA), „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii”, 2007, 2(4), s. 79-84. 2. Dżygadło B., Łepecka-Klusek C., Pilewski B., Wykorzystanie analizy impedancji bioelektrycznej w profilaktyce i leczeniu nadwagi i otyłości, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2012, 93(2), s. 274-280. 3. Stupnicki R., Tomaszewski P., Wskaźnik masy ciała a zawartość tkanki tłuszczowej u dorosłych, „Hygeia Public Health”, 2016, 51(4), s. 335-338. Czy artykuł okazał się pomocny? Naukowcy już dawno wszystko opisali, zważyli i zmierzyli. Jednakże osoby trenujące regularnie i to niekoniecznie na siłowni, różnią się zdecydowanie od reszty populacji, a szczególnie od ludzi nieaktywnych fizycznie. Na trenujących, a szczególnie siłowo, czyha wiele pułapek. Z wielkim trudem dopasujesz elegancką koszulę, z reguły nie uda się w niej dopiąć kołnierzyka albo w sklepie w ogóle nie będzie „takiego” rozmiaru. Dlaczego? Bo masz inne proporcje bioder, pasa, barków i ramion. BMI, czyli bezsensowny, ale popularny wskaźnik masy ciała Jakie powinno być otłuszczenie sportowca? BMD, czyli masa kostna, też ma wpływ na masę ciała Czy znając poziom tkanki tłuszczowej mogę oszacować masę beztłuszczową? Badanie analizatorem składu ciała Z reguły mężczyźni powyżej 40 roku życia zaczynają hodować pokaźny brzuszek, ilość tkanki mięśniowej zaczyna spadać, zmniejsza się gęstość mineralna kości. Czemu tak się dzieje? Spędzają zbyt dużo czasu w bezruchu (przed komputerem, telewizorem, tabletem, w samochodzie, w windzie), a za mało spacerują, biegają, skaczą czy ćwiczą na siłowni. Dużo ważniejszą przyczyną złej kompozycji sylwetki jest niewłaściwa dieta. Większość ludzi nie przywiązuje wagi do rzeczy, które kupuje. Z reguły, im dana osoba jest bardziej otłuszczona, tym gorszych wyborów żywieniowych dokonuje. Już często młode kobiety zamiast wody piją soki, jako przekąski wybierają batoniki i oblane czekoladą wafelki, nie stronią również od pizzy czy frytek. W reklamach i wg obiegowych „wierzeń” tłuszcz podskórny i wisceralny to „nie wiadomo skąd się biorący problem ??. Otłuszczenie nie bierze się z powietrza. Po prostu za dużo jesz i wydatkujesz za mało energii. BMI, czyli bezsensowny, ale popularny wskaźnik masy ciała Bardzo często naukowcy posługują się pomiarem BMI (ang. body mass index). Niestety tego rodzaju wskaźniki są bezsensowne dla osób ćwiczących. BMI = masa ciała [kg]/wzrost [m2], czyli osoba ważąca 110 kg przy 184 cm wzrostu obliczy to następująco: 110 kg podzielić przez 1,84*1,84 czyli przez Wyjdzie około czyli I stopień otyłości. Dlaczego BMI nie działa? Bo syntetyczny wskaźnik dotyczący masy ciała i wzrostu ignoruje kompletnie skład ciała. A to właśnie ilość tkanki tłuszczowej (podskórnej, wisceralnej, wewnątrzmięśniowej) może mówić o ryzyku np. sercowo-naczyniowym. A to wcale nie jedyny problem. Sportowcy mają całkowicie inne rozłożenie masy w ciele. Przykładowo kulturyści mają zdecydowanie większe, a więc i cięższe ramiona oraz przedramiona, rozbudowane mięśnie grzbietu. Wielu zawodników ma potężne uda, które mieszczą masę dodatkowych kg. Z kolei ilość masy skumulowanej w tułowiu (np. tłuszcz podskórny i wisceralny) jest u aktywnych sportowców o wiele niższa, niż u reszty populacji. Dlatego zawodnicy dyscyplin siłowych stosujący wskaźnik BMI dowiadują się niejednokrotnie, iż ich masa ciała powinna być mniejsza o 30-40 kg. W końcu sportowcy mają często silniejsze, a więc często o wiele gęstsze i cięższe kości, a to są dodatkowe kilogramy, które wskaźnik BMI traktuje, jako „złą wagę ciała”. Wniosek: BMI nie nadaje się dla większości sportowców, wyniki będą przekłamane, gdyż BMI nie uwzględnia składu ciała oraz różnic w rozkładzie masy u osób aktywnych fizycznie. Podobnie w wielu badaniach wskaźnik BMI pokazywał normę u pań, tymczasem ilość tkanki tłuszczowej znacznie przekraczała u nich 32% (a więc była niepokojąco wysoka). Dlaczego? Bo znacznej ilości tkanki tłuszczowej u tych kobiet nie towarzyszy równie duża masa mięśniowa! A BMI nie rozróżnia składników, które tworzą masę ciała. W większości badań okazywało się, iż panie mają BMI niższy, niż panowie mimo, iż masa tłuszczu u kobiet stanowiła od 20% i więcej, niż 45% masy ogólnej! Jakie powinno być otłuszczenie sportowca? Wg danych Lothman i wsp. (1997) dla mężczyzn aktywnych fizycznie ilość tkanki tłuszczowej powinna kształtować się następująco; dla grupy wiekowej 18-40 lat: niski: 5%, średni: 10%, wysoki: 15%. Odpowiednio dla kobiet aktywnych fizycznie ilość tkanki tłuszczowej powinna kształtować się następująco; dla grupy wiekowej 18-40 lat: niski: 16%, średni: 23%, wysoki: 28%. W normalnej populacji u mężczyzn poziom tkanki tłuszczowej nie przekracza 20%, u wytrenowanych sportowców wynosi często poniżej 10%, z kolei elitarni sportowcy niejednokrotnie mają tylko 6-7% tkanki tłuszczowej. Na poziomie elitarnym ilość tkanki tłuszczowej przedstawia się następująco: kajakarze i pływający na kanoe: mężczyźni 13 ± kobiety ± pływanie: mężczyźni ± kobiety ± zapaśnicy stylu wolnego ± tkanki tłuszczowej, bokserzy na poziomie olimpijskim nosili średnio ± tkanki tłuszczowej, sprinterzy (100, 200 i 400 m) mieli średnio ± tkanki tłuszczowej, kobiety ± maratończycy mieli +/- tkanki tłuszczowej. Kulturyści osiągają nieco lepsze wyniki tylko w ścisłym okresie przedstartowym. BMD, czyli masa kostna, też ma wpływ na masę ciała Kiedyś robiłem specjalistyczne, rentgenowskie badanie grubości kości. Nie było żadnej potrzeby, po prostu z ciekawości. Normalnie tego typu pomiary dokonuje się u osób cierpiących na złamania, u których występują zaburzenia hormonalne (związane z ilością PTH, witaminy D, androgenów, estrogenów itd.), osteoporoza itd. Technik przecierał oczy i pytał czym się zajmuję, ponieważ wszystkie wyniki były 2x wyższe, niż normalnie. Dlaczego? Bo kości też adaptują się do rosnącego obciążenia, szczególnie jeśli trening kontynuuje się 10-15 lat. Nie wystarczy nawet 48 tygodni treningu, co stwierdzono w badaniach naukowych. Nieważne, czy kobiety wykonywały skoki na skakance, bieg z wysokim unoszeniem kolan, podskoki czy klasyczny trening siłowy (70% ciężaru maksymalnego). Po roku treningu nie stwierdzono różnic w gęstości mineralnej kości (BMD). Dodatkowo z innych badań wiemy, iż trening niskiej intensywności (przy zastosowaniu małych ciężarów, rzędu 40% maksymalnego) nie jest skuteczny dla poprawy BMD, a nawet może się przyczyniać do obniżenia tego wskaźnika! Dodatkowo BMD jest obniżone u osób stosujących restrykcyjne diety (np. 800-1200 kcal) takie, jak: VLCD (dieta o bardzo niskiej podaży kalorii), dieta Dukana, niektóre diety wysokobiałkowe itd. O wiele korzystniejsze dla zdrowia są diety charakteryzujące się niższym deficytem kalorycznym, przy zwiększonej aktywności fizycznej, gdzie podaż wapnia jest utrzymana na wysokim poziomie. Wtedy możliwe jest zachowanie gęstości mineralnej kości, nawet przy utracie 10% masy ciała (u młodych dorosłych). Czy znając poziom tkanki tłuszczowej mogę oszacować masę beztłuszczową? Tak! Przyjmuje się, iż całkowita masa ciała (TBW) = beztłuszczowa masa ciała (FFM) + tłuszcz (FM) Sucha masa ciała LBM (ang. lean body mass) = organy wewnętrzne, kości i spalające kalorie składniki ciała (np. mięśnie) + niewielka ilość tłuszczu niezbędnego (np. ten, który jest wbudowany w błony komórkowe); ~73% z tego to woda. Przyjmuje się, iż tłuszcz niezbędny stanowi tylko 3% masy u mężczyzny i 5% u kobiety. Beztłuszczowa masa ciała (fat free mass ang. FFM) = kości, spalające kalorie składniki ciała (np. mięśnie), organy wewnętrzne i płyn pozakomórkowy. Masa tłuszczowa FM (ang. fat mass) = tłuszcz wisceralny + podskórny, ~ 10% z tego stanowi woda. Teoretycznie nawodnienie u ludzi jest stałe (wskaźnik To znaczy, iż 73% beztłuszczowej masy ciała stanowi woda. W jednym z badań mężczyźni o wadze ciała kg przy wzroście cm mieli średnio kg „suchej masy” ciała oraz kg tłuszczu. Jak widać nosili średnio 20% tłuszczu, 74% suchej masy, w tym mięśni (pozostałe brakujące procenty to ± czyli odchylenie). Większa masa mięśniowa oznacza mniejsze ryzyko zgonu, szczególnie u osób w podeszłym wieku. Badanie analizatorem składu ciała Czy badanie analizatorem składu ciała (BIA) powie mi, ile mam tkanki mięśniowej? Podobne maszyny są bardzo często spotykane u dietetyków, w klubach fitness, czasem nawet w szpitalach. Są względnie tanie w porównaniu do sprzętu wykorzystującego technologię DXA (absorpcjometria promieniowania rentgenowskiego). Pomiar metodą impedancji bioelektrycznej (BIA) bazuje na różnej oporności tkanek w ciele. Niestety maszyny tego typu zawyżają ilość masy beztłuszczowej, a zaniżają ilość tkanki tłuszczowej. Wyniki pomiaru zależą od stanu nawodnienia oraz oporności poszczególnych tkanek, a szczególnie mięśni (a tam zmienia się zawartość składników mineralnych oraz wody). Ale to nie jedyny problem. Z moich doświadczeń wynika, iż wiele maszyn wykorzystujących technologię BIA (z segmentu cenowego 10-12 tysięcy złotych) posiada wbudowane dane odnośnie beztłuszczowej masy ciała dotyczące ogółu populacji, a nie osób ćwiczących siłowo. A to powoduje silne zakłamanie. Sprzęt nie potrafi odpowiednio zinterpretować ilości mięśni oraz tkanki tłuszczowej. Taka maszyna pokazuje kulturyście, iż ma 6-8 pkt % tkanki tłuszczowej więcej, niż w rzeczywistości, a o wiele mniej mięśni! Ten sam problem dotyczy pomiaru osób z nadwagą i otyłością, nieaktywnych fizycznie. „Badaniami objęto 145 kobiet w wieku 22–40 lat (średnio 31,5 ± 5 lat) z prawidłowym wskaźnikiem masy ciała (21,8 ± 1,7 kg/m2). Procentową zawartość tłuszczu oraz masę tłuszczu i tkanek beztłuszczowych mierzono analizatorem składu ciała Tanita BC 420 SMA (BIA) oraz densytometrem LUNAR Prodigy (DXA). Średnia procentowa zawartość tłuszczu wynosiła: 32,05 ± 5,2% zmierzona metodą DXA, 26,05 ± 5,1% (BIA). „W porównaniu z DXA, w badaniu BIA średnia procentowa zawartość tłuszczu była istotnie niższa (o 18,6%), podobnie jak masa tłuszczu całkowitego (o 14,5%). Natomiast masa beztłuszczowa w BIA była większa o 13,2% większa, niż w pomiarze DXA.” Czyli nie dość, że kobieta dowiaduje się, że ma o wiele mniej (niż w rzeczywistości) tkanki tłuszczowej, to jeszcze maszyna sugeruje, że jej mięśnie urosły, jak po sterydach (o 13,2% więcej masy beztłuszczowej LBM). W rzeczywistości średnio panie nosiły 18,5 kg balastu (tłuszczu), metoda BIA wykazała tylko 15,82 ± 4,5 kg. Jeśli chodzi o spalające kalorie składniki ciała, włączając mięśnie, kości, organy wewnętrzne i tkankę łączną + tłuszcz niezbędny: w rzeczywistości pomiar DXA: 38,72 ± 4,2, metoda BIA wykazała aż 43,85 ± 3,2 kg. Podsumowanie Jako trenujący mężczyzna powinieneś mieć mniej, niż 15% tkanki tłuszczowej. Jeśli ważysz 90 kg, kg z tego będzie stanowił tłuszcz, kg będzie stanowiła beztłuszczowa masa ciała (fat free mass ang. FFM), czyli kości, spalające kalorie składniki ciała (np. mięśnie), organy wewnętrzne i płyn pozakomórkowy. Jeśli użyjesz do analizy składu ciała metody BIA, zapewne wynik nie będzie prawdziwy, a im będziesz bardziej odtłuszczony, tym gorzej. O wiele lepiej sprawdzi się pomiar fałd tłuszczu. Błąd pomiaru jest znacznie niższy, niż w metodzie BIA. Metoda DEXA też nie jest idealna, ale z pewnością dokładniejsza od BIA. Im masz wyższą beztłuszczową masę ciała, tym z reguły lepiej. Ale jest tu haczyk. Nie może jej towarzyszyć nadciśnienie, zmiany w sercu (szczególnie pod względem frakcji wyrzutowej oraz grubości ścian), wątrobie (zwłóknienia, martwica) czy nerkach. Niestety często silni i ogromni kulturyści mają problem z wieloma narządami, gdyż nadużywają sterydów anaboliczno-androgennych i innych metod zakazanych. Referencje: Sawicka, Hanna Bachórzewska-Gajewska, Grażyna Kobus „Wpływ BMI na sposób radzenia sobie z chorobą przez pacjentów kierowanych na zabiegi przezskórnych interwencji wieńcowych” M1, Di Brezzo R, Fort IL “The effects of power and strength training on bone mineral density in premenopausal women”. 3. Bemben DA1, Bemben MG. “Dose-response effect of 40 weeks of resistance training on bone mineral density in older adults.” 4. Gary R. Hunter, Eric P. Plaisance, and Gordon Fisher “Weight Loss and Bone Mineral Density” 5. Redman LM, Rood J, Anton SD, Champagne C, Smith SR, Ravussin E. Calorie restriction and bone health in young, overweight individuals. Arch. Intern. Med. 2008;168:1859–1866. 6. Fleck SJ. „Body composition of elite American athletes”. 7. Agnieszka Major-Gołuch1, Tomasz Miazgowski1, Barbara Krzyżanowska-Świniarska, Krzysztof Safranow, Anna Hajduk “Comparison of fat mass measurements in young, healthy, normal-weight women by bioelectric impedance analysis and dual-energy X-ray absorptiometry” 8. Frank Q. Nuttall, MD, PhD “Body Mass Index Obesity, BMI, and Health: A Critical Review”